История сумона

Улуг орук хажыызында 

Кедээр хемнин унун каастаан 

Угулза-даа сагындырар кезек бажын чиргилчинээн 

Узун тестин шынаазынче 

Удур корген У-Шынаа 

Ховулары, танды-сыны

Ховар ан мен турлаа болган

Кодан-кодан суруг малы

Хову даанда чатты оъттаан,

Олут орбас ишчи чоннун

Оран чурту У-Шынаа.

Чайгаар унген бойдус байлаа

Сайзыралын улам каастаан,

Хоглуг ырлаан, аржаан суглуг

Холдун-Оожун дыннап, хогжээн

Ада-огбем чурту болган 

Аяк-шыктыг У-Шынаа

1936 чылда У-Шынаа суур тургустунган. Бир дугаарында эге школанын бажыннарын тудуп эгелээн. Ынчан У-Шынаа сумузу 8 арбанныг турган. Оон соодна Сарыг-Тал МЧАЭ-зи, Арысканныг-Хем МЧАЭ-зи, тургустунган. Бир дугаар тургустунган МЧАЭ-нин Сонам Дембирел Соктамович ажылдаан. Оон соонда Чамыян Олег Дарганович ажылдаан. Ол уеде арбан даргалап чорааннар: Биче-оол Санчат Саазынович, Агар-оол Сандан Шекович, Чамыян Оолет Даганович болгаш оон-даа оскелер.

МЧАЭ-ден шилээн Молотов аттыг колхосту 1950 чылда тургускан. Ол колхоз тургустуннарда даргазы Ондар Данил Дамбылдааевич (Кара-Хуна). Ынчан колхозтар мал ажыл-агыйлыг болгаш тара ажыл-агыйлыг чораан. «Сарын-Тал» МЧАЭ-зи Ийи-Терекке тараны тарааш, кузун холл-биле ажаап алыр чораан.

1953 Ленин аттыг (амгы Берт-Даг) колхозка «Молотов» аттыг колхозту каттыштырган. Оон даргазынга Чооду Биче-оол дарга ажылдап чораан. Ленин аттыг совхоз Тес-Хем совхозунче шилчээн. Ол уеде У-Шынаа Тес-Хем совхозтун салбыры бооп артып каан. Тес-Хем совхозтун адын Совет Эвилелинин Маадыры Х.Н. Чургуй-оолдун ады-биле адаан.